Алдын алу шаралары. Қаңғыбас жануарлардың санын азайту, демек, баспаналардағы эвтанизация санын азайту үшін ең маңызды алдын алу шарасы иелік ететін жануарлардың көбеюіне жол бермеуді ынталандыру және насихаттау және иелік ететін жануарларды ұстау мәдениетін арттыру болып табылады. Бірқатар елдерде (АҚШ, Канада) бұған зарарсыздандырылған жануарлардың иелерінен лицензиялық немесе тіркеу алымдарының (салықтарының) төмендетілген сомаларын енгізу арқылы қол жеткізіледі, сонымен қатар көптеген елдерде — үй жануарларын қорғаушылардың жаппай ағарту науқандары және аз қамтылған иелердің жануарларын тегін зарарсыздандыру шаралары. Жаңа иелеріне берілген баспаналардағы жануарлар да зарарсыздандырылады. Негізгі тенденция - зарарсыздандырылмаған жануарлар негізінен лицензиясы бар селекционерлерде қалуы керек. Сонымен қатар, иелік ететін иттердің (кейде мысықтардың) бақылаусыз жүруіне қарсы іс-қимыл, оларды тіркеу және сәйкестендіру (жетондар, татуировкалар, микрочиптер) шаралары енгізілуде. Иттерді міндетті түрде мемлекеттік тіркеу әдеттегідей (бұл тек Ұлыбританияда жоқ, бірақ бұл селекционерлердің иттерді өсіруге қатаң шектеулерімен өтеледі) және ерікті (сирек – міндетті), бірақ мысықтарды тіркеуге барлық жағынан ынталандырылады. Жануарларды жауапкершілікпен ұстаудың тиімді жүйесін құруда және зарарсыздандырылған иелік ететін жануарлардың белгілі бір үлесіне жеткенде (әдетте жалпы санының 60-80 пайызы), баспанаға шығарылатын және қаңғыбас жануарлардың саны айтарлықтай азая бастайды. Әдетте, иттердің популяциясы үшін иттерді серуендету және көбейту негізінен заңға бағынатын иелердің бақылауында болған жағдайда, мысықтарға қарағанда зарарсыздандырылған жануарлардың қажетті шегі аз болады. (Сонымен, Швецияда селекционерлерді бақылаудың көпжылдық тәжірибесі және дәстүрлі түрде жануарларды ұстау мәдениетінің ең жоғары деңгейі иттердің артық өндірілуін және көптеген ұрғашыларды зарарсыздандырусыз жеңуге мүмкіндік береді-дегенмен, бұл ерекше жағдай). Осы күш-жігердің барлығы кейбір қалалар мен бүкіл елдерге (Скандинавия, Германия, Нидерланды, АҚШ-тағы кейбір қалалар) эвтанизация санын минимумға дейін азайтуға мүмкіндік берді, өйткені ұсыныс іс жүзінде сұранысқа тең болды, ал қаңғыбас жануарлар өте сирек кездеседі. (Иттерге қатысты бұл нәтижеге әдетте мысықтарға қарағанда тезірек қол жеткізуге болады.) Мұндай жағдайларда тек өліммен ауыратын, өте агрессивті немесе өздігінен өмір сүре алмайтын жануарларды эвтанизациялау керек. Жануарларды ұстау мәдениетінің жоғарылауымен және иелік ететін жануарларды жаппай зарарсыздандырумен байланысты оң динамика иелік ететін жануарлар санының жалпы өсуіне қарамастан бүкіл елдердің ауқымында байқалады.
Мәселені шешудің негізгі ұсыныстары ветеринарлық бағдарламаларды қаржыландыруды ұлғайту, білім беру науқандарын әзірлеу және жергілікті билік органдарымен ынтымақтастықты нығайту болып табылады. Қоғамның, биліктің және ветеринарлық қызметтердің бірлескен күш-жігерімен ғана қаңғыбас иттердің саны мен реттелуін тұрақты бақылауға қол жеткізуге болады.
Қорытындылай келе, шұғыл әрекеттерге сауалнама жүргізу және халықты ақпараттандыру науқандары кіретінін атап өткен жөн. 6-12 айдағы қысқа мерзімді мақсаттар "ұстау-кастрация-қайтару" бағдарламаларын жүзеге асыруға, баспаналардың мүмкіндіктерін кеңейтуге және жаңа ережелерді енгізуге бағытталуы керек. 1-5 жылдық ұзақ мерзімді мақсаттар қаңғыбас иттер популяциясын айтарлықтай азайтуға және тұрақты басқару жүйесін құруға бағытталған. Осы кешенді стратегияның арқасында қаңғыбас иттердің популяциясын тиімді басқаруға болады, бұл қоғамдық қауіпсіздік пен жануарлардың әл-ауқатын қамтамасыз етеді.
Тимирязев ауданының ветеринарлық станциясы
